Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ·
πλήρης ο ουρανός και η γη της Δόξης Σου.
Ωσαννά εν τοις Υψίστοις·
Ευλογημένος ο Ερχόμενος εν Ονόματι Κυρίου.
(Άγιος, Άγιος, Άγιος είσαι Κύριε των Δυνάμεων· γεμάτος ο ουρανός και η γη από τη Δόξα Σου. Σώσε μας, Ύψιστε Θεέ· Ευλογημένος ο Ερχόμενος στο Όνομα Του Κυρίου).
Πνευματικό κέντρο και αποκούμπι των αρματολών στην Τουρκοκρατία, το μοναστήρι του Προυσού, προσφέρει και σήμερα τις υπηρεσίες του στην Ορθοδοξία και τον τόπο. Χιλιάδες προσκυνητές οδεύουν εδώ, όλο το χρόνο, για τη Χάρη της. Το μοναστήρι είναι χτισμένο σε μια ατμόσφαιρα που μόνο σαν αποθέωση της ομορφιάς μπορεί να χαρακτηρισθεί. Βράχοι που κατεβαίνουν σε βαθιές χαράδρες με το μυστικό τραγούδι των νερών, δάση πυκνά που ξεκουράζουν. Πρόκειται για μεγάλο και ... ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα, κέντρο μιας μεγάλης ομάδας οικισμών, που βλέπουμε διάσπαρτους στις γύρω πλαγιές και παλιότερα κομβικό κέντρο εμπορίου της Ευρυτανίας και του Βάλτου. Κατά την παράδοση η μονή ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα για να στεγάσει εικόνα της Παναγίας που είχε σωθεί σε σπηλιά κατά την εικονομαχία, προερχόμενη από την Προύσα της Μικράς Ασίας.
Αποτελείται από το καθολικό και από μία πτέρυγα κελιών. Το καθολικό του τιμάται στην Παναγία Προυσιώτισα, είναι ναός σταυροειδής με τρούλο, χρονολογείται στα 1754, στα δυτικά διασώζει κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι, ενώ οι τοιχογραφίες που φιλοτέχνησαν οι ζωγράφοι Γ. Γεωργίου και Γ. Αναγνώστου χρονολογούνται στα 1785. Στην κρύπτη διασώζονται στην εξωτερική δυτική πλευρά τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ενώ εσωτερικά υφίστανται δύο στρώματα, από τα οποία το ένα χρονολογείται στα 1518. Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο της κρύπτης που χρονολογείται στα 1810. (Πραγματοποιήθηκαν αναστηλωτικές εργασίες στο καθολικό, όπως και εργασίες συντηρήσεως των τοιχογραφιών).
Το μοναστήρι του Προυσού αποτελεί τόπο προσκυνήματος πιστών από όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στις 23 Αυγούστου που γιορτάζει, ημερομηνία κατά την οποία βρέθηκε η ιερή εικόνα. Για να πάει κάποιος στον Προυσό πρέπει να φτάσει στο Καρπενήσι και από κει να πάρει τον δρόμο που οδηγεί στην Ποταμιά, την εύφορη περιοχή που διαρρέεται από τον ποταμό Καρπενησιώτη.
Υπέστη πολλές καταστροφές και πυρπολήθηκε από πολλούς επιδρομείς. Ή τελευταία όμως καταστροφή, πού μετέβαλε τα κτίρια σε σωρούς ερειπίων, έγινε το 1944 από τους γερμανούς. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, ένας Γερμανός αξιωματικός επιχείρησε να πυρπολήσει την εκκλησία. Όμως όσες φορές και εάν το προσπάθησε το «αόρατο χέρι» της Παναγίας τον εμπόδιζε, πετώντας τον με δύναμη στο δάπεδο την ώρα που ζητούσε από τους υποτελείς του να μετατρέψουν τα θεμέλια του μοναστηριού σε στάχτη.
Το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων που βρίσκεται απέναντι από το Μοναστήρι κτίστηκε στα 1754. Επίσης, διασώζεται το κτίριο που στέγασε επί Τουρκοκρατίας τη "Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων" που λειτούργησε εδώ.
